Toets bespreken

Je kent het vast. Je deelt een gemaakte toets uit in de les en gaat de moeilijke opgaven, waar veel leerlingen problemen mee hebben, bespreken. Leerlingen die het (relatief) goed hebben gedaan doen netjes mee, maar de leerlingen met een zware onvoldoende hebben betere dingen te doen. Bijvoorbeeld het aantal punten tellen om te controleren of het cijfer wel klopt. Of kleine foutjes zoeken zodat een 5,4 misschien nog een 5,6 wordt.

Een toets is meer dan een momentopname; het is een kans om te leren. Door een toets goed te bespreken, kun je als docent het leerproces van je leerlingen versterken. Mits je het goed aanpakt. Op deze pagina lees je een aantal alternatieve manieren om een toets na te bespreken.

Leerlingen in de rol van expert

Op de website van de Universiteit Utrecht kwam ik een mooie werkvorm tegen, gedeeld door dr. Karin Smit.

Na een toets wijs je per opgave twee ‘experts’ aan: leerlingen die die specifieke opgave goed hebben gemaakt. Let op dat je niet alleen de sterke leerlingen kiest, maar juist ook af en toe een zwakkere leerling als expert aanwijst.

Laat de leerlingen eerst bepalen welke drie opgaven zij zelf het lastigst vonden – dat zijn niet altijd de opgaven waarin ze de meeste fouten maakten. Vervolgens verspreiden de experts zich over het lokaal. In drie korte rondes van 5 à 10 minuten bespreken zij hun opgave met geïnteresseerde klasgenoten. Zorg dat duidelijk is bij welke expert welke opgave besproken wordt.

Inventarisatie vooraf

Om te voorkomen dat een expert klaarstaat zonder dat iemand zijn of haar opgave wil bespreken, kun je eerst klassikaal inventariseren welke opgaven leerlingen willen nabespreken. Daarna wijs je de bijbehorende experts aan.

Ook experts mogen vragen stellen

Zorg er tenslotte voor dat ook de experts ruimte krijgen om zelf vragen te stellen over opgaven die zij lastig vonden. Ze hoeven niet de hele tijd alleen maar ‘expert’ te zijn.

Laat leerlingen tips voor hun toekomstige zelf schrijven

Op de site van Toetsrevolutie kwam ik een waardevolle tip tegen van René Kneyber, gebaseerd op het werk van David Nicol.

Leerlingen halen meer uit feedback als ze actief reflecteren op wat ze geleerd hebben. Een goede manier om dit te stimuleren, is door hen een notitie te laten schrijven aan hun ‘toekomstige zelf’. In zo’n notitie denken ze na over wat er fout ging, maar vooral ook over wat ze de volgende keer anders willen doen.

Als docent kun je deze notities verzamelen en op een later moment opnieuw aanbieden – bijvoorbeeld vlak voor een volgende toets of opdracht. Zo help je leerlingen om hun eigen tips om te zetten in concreet gedrag op het juiste moment. Je kan ook de leerling vragen om de tips te bewaren (voor in het boek o.i.d.) zodat hij/zij deze er voor de volgende toets weer bij kan pakken.

Evalueer op proces, niet op inhoud

Op de site van Vernieuwenderwijs las ik een interessant artikel van Juliette Dinghs.

Uit onderzoek van Hattie & Timperley (2007) blijkt dat toetsbesprekingen meer effect hebben als de feedback zich richt op het leerproces, in plaats van alleen op de inhoud. Daarbij kun je nog een onderscheid maken tussen procesfeedback tijdens de toets en feedback voorafgaand aan de toets.

 

Evaluatie op het proces tijdens de toets
Voor sommige leerlingen of studenten valt er winst te behalen wanneer we kijken naar de manier waarop de toets wordt gemaakt. Je kunt in dat geval de gecorrigeerde toets terug geven en de leerling of student vragen om de gemaakte vragen te markeren aan de hand van een legenda: 

  • Maak alle vraagnummers die correct zijn en waarvan je de leerstof beheerst groen
  • Maak alle vraagnummers die "toevallig" correct zijn blauw
  • Maak alle vraagnummers die fout zijn en waarvan je de leerstof niet beheerst rood
  • Maak alle vraagnummers die fout zijn omdat je de vraag niet goed hebt gelezen geel
  • Maak alle vraagnummers die fout zijn omdat je de vraag niet hebt begrepen roze

Dit inzichtelijk maken kan vaak tot gerichte tips voor de leerling of student leiden. 

 

Evaluatie door een link te leggen tussen inspanning en resultaat

Deze vorm van evalueren is zinvol wanneer je denkt dat leerlingen hier nog winst kunnen behalen. Het idee is om hen bewust te laten reflecteren op de relatie tussen hun eigen inzet en het behaalde resultaat. Dit kan eenvoudig worden gedaan met een evaluatieformulier dat iedere leerling individueel invult.

In dit formulier stel je vragen die gericht zijn op hun eigen leerproces, zoals:

  • Hoe betrokken was je tijdens de lessen?

  • Hoe heb je de verwerkingsopdrachten aangepakt?

  • Hoeveel tijd heb je besteed aan de voorbereiding van de toets?

Je kunt kiezen voor een papieren versie, maar ook digitale tools zoals Google Forms of Microsoft Forms. Let er dan wel op dat de instellingen zo zijn dat leerlingen hun antwoorden ook na het versturen kunnen terugzien.

 

Evaluatie door een link te leggen tussen leerstrategie en resultaat
Bij deze manier van evalueren zoom je echt in op het leerproces. Je kunt er voor kiezen om een koppeling te maken met een taxonomie zoals de taxonomie van Bloom of RTTI. Jij als docent geeft dan aan welke vragen bij welk niveau uit de taxonomie horen en de leerling of student geeft dan aan hoe hij/zij hierop gescoord heeft.
Vervolgens gaat de leerling of student aan de slag met vragen die het leerproces in kaart brengen zoals bijvoorbeeld: 

  • Waarom was deze opdracht moeilijk voor mij?
  • Wanneer had ik dit beter kunnen doen?
  • Hoe kan het dat het maken van de de toets nu anders verliep dan de vorige keer?
  • Wat vond ik nu precies zo lastig aan deze opdracht?